Cortisol, het meestersstresshormoon
Niet alleen het risico van een burn-out is het gevolg van chronische stress. De structureel te hoge Cortisol spiegel (als gevolg van chronische stress) heeft ook heel andere consequenties.
Wetenschappelijk onderzoekt heeft ook de relatie aangetoond met:
– Spierpijn, door continu gespannen spieren
– Vaker ziek, door verstoring van het immuunsysteem
– Hart- en vaatproblemen
– Verlaagd libido
– Alzheimer
– Diabetes
– Obesitas
– Vermoeidheid en slaapstoornissen
– Concentratieverlies en vergeetachtigheid
– Depressie en opgejaagd gevoel
– Stemmingswisselingen en prikkelbaarheid

Een normale, gezonde cortisolspiegel.
Onder normale omstandigheden houdt het lichaam de cortisolafgifte behoorlijk onder controle en reguleert het de hoeveelheid cortisol in het bloed. De cortisolstofwisseling heeft een circadiaans (d.w.z. ongeveer) 24-uurs cyclus en kent de laagste spiegel rond middernacht tot 02.00 uur in de vroege ochtend. Daarna stijgt de spiegel relatief snel met een top zo rond 08.00 uur in de morgen (tijd om op te staan!) waarna er weer een snelle
afname is tot een uur of 11. Daarna volgt een geleidelijke afname gedurende de dag en avond. Vanaf een uur of twee ‘s nachts stijgt de cortisolspiegel weer om je te helpen wakker te worden zodat je je weer kan voorbereiden voor een volgende stressvolle dag.

Het X-syndroom
Omdat ons lichaam erop gebouwd is af te rekenen met slechts een onmiddellijke korte-termijn blootstelling aan stresshormonen, betekent deze chronische lange-termijn blootstelling aan cortisol al gauw een afbraak van de metabolische controlesystemen in ons lichaam. De meeste problemen die geassocieerd worden met een te hoge cortisolspiegel vinden hun oorsprong in een ontwrichte stofwisseling. En die veroorzaakt weer verhoging van het
niveau van de bloedsuiker, cholesterol, bloeddruk en lichaamsvet. Dit cluster van verstoorde metabolismen wordt het metabolische syndroom of ook wel X-syndroom genoemd. Veel mensen met X-syndroom zijn makkelijk te herkennen vanwege hun ophoping van buikvet (het zogenaamde appelfiguur) en hun hoge waist-tohip ratio (WHR). Onderzoek heeft uitgewezen dat hoe hoger iemands WHR is (hoe hoger de omvang van de taille is ten opzichte van de omvang van de
heupen), hoe hoger het risico is om het X-syndroom te ontwikkelen. Een optimale WHR is onder de 0.8 (de tailleomvang is kleiner dan de heupomvang) terwijl alles boven de 0.85 in de gevarenzone komt. Als we vervolgens bedenken dat één van de effecten van een verhoogde cortisolspiegel een enorme trek in en het snakken naar bepaald voedsel zoals
zoete en/of zoute snacks is (heel onnatuurlijk en onze lichamen zijn daar ook niet op gemaakt, zebra’s snakken niet naar iets zoetigs) dan is het vetcirkeltje weer rond ……..……

Positieve werking
Zoals ik al noemde is cortisol één van de stresshormonen, dus stress laat decortisolspiegel stijgen. Tijdens een stressreactie heb je weliswaar een hogerecortisolspiegel nodig want anders leg je het af tegen de tijger om uiteindelijk
nog slechts als een lekkere lunch te dienen. Cortisol heeft een regulerende werking op het metabolisme van glucose,
proteïne en vetzuren. Een andere functie is het reguleren van je stemmingen en welbehagen, je immuunsysteem en ontstekingsreacties, je aderen en bloeddruk en het onderhoud van weefsels zoals het beendergestel, de spieren en de huid. Tijdens stress zorgt cortisol ervoor dat je bloeddruk niet te hoog wordt en limiteert heftige ontstekingen. Cortisol zorgt er ook nog eens voor dat er een hogere concentratie van glucose in je bloed komt wat weer voor meer energie zorgt (die je natuurlijk wel moet gebruiken want anders…..vet!) Synthetische vormen van cortisol, zoals prednison, worden gebruikt om allerlei reacties van het lichaam te behandelen. Ze worden meestal voorgeschreven vanwege hun eigenschappen om ontstekingen te remmen of het immuunsysteem te onderdrukken. Cortisolachtige medicijnen kunnen heel goed werken bij huidontstekingen maar ook bij ontstekingsziektes als artritis, colitis en astma. Tijdens orgaantransplantaties worden cortisolachtige stoffen gebruikt om het eigen immuunsysteem te onderdrukken en de kans op afstoting te verkleinen. Ze worden ook gebruikt als vervanging bij mensen bij wie de bijnierschors minder goed werkt. Tot zover de positieve kanten.

Negatieve werking
Als reactie op stress, ziekte en zelfs na een maaltijd kan de cortisolspiegel onmiddellijk stijgen maar ook door oestrogeen-hormoontherapie, fysieke training, zwangerschap, depressie, ongerustheid en zelfs door milde 10 stimulators zoals ephedra (gebruikt in afslanksupplementen) of cafeïne (zelfs al bij twee of drie kopjes per dag). Nou ja, denk je misschien nu, wat maakt dat uit, mijn cortisolspiegel gaat dus de hele dag op en neer en dat schijnt dan normaal te zijn. Echter wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat een chronisch verhoogde cortisolspiegel in verband gebracht wordt met overgewicht, overgevoeligheid, diabetes, vermoeidheid, depressie, slechte stemmingen, onregelmatige menstruatie, verminderd libido en Alzheimer.
Want wanneer het hormoonsysteem te veel of chronisch geactiveerd wordt kan dat leiden tot een gehele ontregeling van het hormoonsysteem wat weer kan leiden tot een geleidelijke en progressieve verslechtering van de algemene gezondheid en conditie. Duidelijk is dus dat cortisol zowel goed als slecht voor je is, het hangt er maar vanaf hoeveel cortisol je in je lichaam hebt en hoe lang al. Cortisol is slecht voor je wanneer je er te veel van hebt of wanneer je er regelmatig aan wordt blootgesteld. Simpel gezegd, wanneer je een stressor tegen het lijf loopt, komt de cortisol in actie om het vet- en suikergehalte in je bloed te verhogen zodat het gebruikt kan worden als extra energie in de hersenen en
de spieren om te kunnen omgaan met de bedreigende situatie. Normaal gesproken zakt de cortisol weer na de stressreactie. Maar de manier waarop ons lichaam vroeger omging met stress (fight/flight) is niet meer de manier waarop het nu met stress omgaat in de huidige westerse wereld. Een wereld waarin we eenvoudigweg vaak de in ons lichaam pulserende hormonen proberen te negeren. En dit scenario betekent dat ons lichaam niet meer in staat wordt gesteld zich te ontdoen van stresshormonen, wat weer aanzet tot meer stress en dus een volgende aanmaak van cortisol stimuleert.